Zowel ondernemers in het Midden- en Kleinbedrijf als particulieren kunnen behoefte hebben aan juridisch advies, bijstand door een advocaat. Soms ter voorkoming van problemen, maar vaak ook omdat al een geschil ontstaan is. Dan volgt doorgaans overleg met de tegenpartij om te bezien of het mogelijk is dat de betrokkenen de kwestie alsnog in der minne regelen. Dat scheelt immers veel tijd, ergernis en geld. Wanneer dat niet mogelijk blijkt, zal een beroep op de rechter gedaan moeten worden. Zo’n procedure – de zogenaamde bodemprocedure – vangt in de regel aan met een dagvaarding. Daarop volgt dan een schriftelijke reactie van de tegenpartij, waarna partijen worden opgeroepen voor de mondelinge behandeling van de zaak bij de rechtbank, de comparitie van partijen. Die dient om de rechter alle (extra) informatie te geven die nodig is om een oordeel te vellen, maar ook om te zien of partijen alsnog tot een vergelijk kunnen komen. Lukt dat niet, dan volgt vonnis. Dat kan een eindvonnis zijn, waarin de rechter daadwerkelijk inhoudelijk oordeelt, maar vaak wordt een tussenvonnis gewezen. Daarin geeft de rechter aan op welke wijze de procedure zal worden voortgezet. Meestal leidt dat tot bewijsvoering, door middel van getuigenverhoren of een deskundigenbericht. Nadat partijen het resultaat van de bewijsvoering bij akte hebben gecommentarieerd, volgt dan alsnog de einduitspraak. Tegen die uitspraak staat in beginsel hoger beroep open bij het gerechtshof.
Een uitzondering op het voorgaande wordt gevormd door de kort geding procedure, waarin een voorlopige voorziening gevorderd wordt van de Voorzieningenrechter. Een dergelijke zaak bestaat in beginsel uit de dagvaarding van de eisende partij en de mondelinge behandeling. Ter zitting kan de gedaagde partij verweer voeren, waarna de rechter binnen twee weken uitspraak doet. Zo’n kort geding procedure heeft beperkingen waarmee rekening gehouden moet worden maar ook een groot voordeel: snelheid. Per geval moet bekeken worden of het raadzaam is om te kiezen voor een bodemprocedure of voor een kort geding.
Onderdeel van de procedure kan zijn het leggen van conservatoir beslag – loonbeslag, derdenbeslag, beslag op een onroerende zaak. Daartoe dient vooraf verlof verkregen te worden van de Voorzieningenrechter. Wanneer beslag gelegd wordt, moet binnen enkele weken de hoofdzaak gestart te worden.
Zaken en procedures draaien in veel gevallen om een schadevergoeding. De grondslag voor die vordering wordt dan gevonden in de overeenkomst die partijen gesloten hebben of in de schending van algemeen geldende rechten en plichten. Zo’n schending kan bijvoorbeeld leiden tot een onrechtmatige daad of ongerechtvaardigde verrijking. In het geval partijen een overeenkomst gesloten hebben is een belangrijke rol weggelegd voor de ‘redelijkheid en billijkheid’ die partijen te allen tijde ten opzichte van elkaar in acht moeten nemen.
Wanneer een veroordelend vonnis verkregen is, dient er nog voor gezorgd te worden dat de tegenpartij dat vonnis ook naleeft. Lukt dat niet vrijwillig, dan kan het vonnis geëxecuteerd worden. Daarvoor wordt een deurwaarder ingeschakeld.